Dinh thự Sài Gòn xưa: Tổng lãnh sự quán Pháp ở Sài Gòn - công trình cổ 150 tuổi

Được xây dựng từ năm 1872 bởi các kỹ sư Hải quân Pháp, Dinh thự Tổng lãnh sự quán Pháp đã đứng sừng sững qua bao đổi thay của cuộc đời và đi qua bao thế hệ con người ở thành phố này, trở thành nơi ghi dấu ấn kiến trúc đặc trưng thời cuối thế kỷ 19 với khung tòa nhà được làm bằng thép và kim loại.
Ngôi dinh cổ này là nơi làm việc của Tổng lãnh sự quán Pháp và đón tiếp khách, tổ chức các sự kiện ngoại giao,…
Với những dãy hành lang dài và rộng cùng 64 cửa sổ mở ra ngoài, tòa nhà được xây dựng để đón nắng và đón gió tự nhiên, mát vào mùa hè mà ấm vào mùa đông, là cách để đảm bảo nhiệt độ trong nhà luôn được điều hòa dù được đặt ở một xứ sở nhiệt đới quanh năm nóng ẩm.
Một trong những đặc điểm của lối kiến trúc Pháp lúc bấy giờ chính là sự giống nhau giữa các tầng, cách bố trí phòng ốc và dãy hành lang đều như nhau dù được xây dựng bao nhiêu tầng đi nữa.
Dinh thự này là một trong số vài công trình cổ được người Pháp xây dựng ngay từ khi mới đặt chân đến Việt Nam. Bên cạnh đó còn có Dinh Norodom (nay là Dinh Độc Lập), Đại chủng viện Thánh Giuse Sài Gòn, Nhà thờ Đức Bà hay Bưu điện Thành phố.
Thuở ban đầu, dinh là nơi ở và làm việc của các vị Thuyền trưởng Hải quân, sau đó là của các vị tổng tư lệnh các lực lượng xứ Nam Kỳ, họ là những nhân vật mà tầm quan trọng được thể hiện qua sự nguy nga của dinh. Tư dinh này phản ánh những ưu tư về mặt kiến trúc của thời đó: kết hợp sự tiện nghi của một ngôi nhà để ở với tính trang trọng của một tòa nhà mang biểu tượng của uy quyền.
Kiến trúc thuộc địa này khởi đầu từ thời chưa có điện, các ghế hóng mát bố trí dọc hành lang hướng tầm nhìn ra các ô cửa xanh cho cảm giác mát lành.
Những dãy hành lang rộng thoáng giúp tòa nhà luôn được nhận đầy đủ mọi thứ từ tự nhiên.
Bàn dùng cho mục đích giải trí của người sống trong tòa nhà, trên lưng của 4 chiếc ghế có khắc gỗ 4 biểu tượng cơ, rô, chuồng, bích là một điểm thú vị cũng như bộ bàn ghế này được đặt đối xứng ở hai góc trái phải của gian trước tòa nhà.
Dinh thự Pháp tại Sài Gòn được xem là công trình mang tính biểu tượng, một ví dụ tuyệt vời của nền kiến trúc Đông Dương thời kỳ đó.
Dinh được đại trùng tu vào năm 1959 và gần đây là trong hai năm từ 1998 - 1999 do công ty Glauser thực hiện. Với tinh thần tôn tạo và gìn giữ, không gian kiến trúc, diện mạo của dinh vẫn giữ đúng theo nguyên bản và có rất ít sửa đổi so với bản đồ thiết kế gốc.
Bức tượng Marianne, biểu tượng của Cộng hòa Pháp từ sau cuộc cách mạng Pháp. Đây là sự nhân cách hóa về tự do và lý trí, và là chân dung của nữ thần tự do Pháp Quốc.
“Khi người Pháp đến Sài Gòn, họ nhận ra khí hậu tại đây nóng ẩm, nhiều mối mọt và côn trùng, nên các kỹ sư sử dụng khung thép và kim loại để xây dựng các công trình tại đây, giúp tòa nhà tồn tại lâu hơn, bảo dưỡng dễ dàng hơn”, (lời Tổng lãnh sự Pháp).
Tổng Lãnh sự Pháp cho biết được sống trong ngôi nhà tuyệt đẹp này là may mắn của ông. Mỗi sáng thức giấc, chào đón ngày mới bằng tiếng chim trong trẻo, rảo bước qua khu vườn xanh mát của ngôi nhà để tới nơi làm việc là điều ông cảm thấy vô cùng hạnh phúc.
Ở cuối phòng ăn là bức bình phong sơn mài mô tả một buổi chầu ở cung đình Huế với nhiều hình ảnh quen thuộc.
Dãy hành lang ở mặt sau của tòa nhà vẫn giữ lối kiến trúc hết dãy lối đi ở gian trước.
“Sống giữa những cổ vật quý giá, tôi có trách nhiệm để luôn cẩn thận gìn giữ những giá trị và ý nghĩa của chúng. Không chỉ đảm bảo điều kiện bảo quản các đồ vật được tốt nhất mà lãnh sự quán cũng tiến hành kiểm tra, trùng tu, sửa chữa định kỳ.” (lời Tổng lãnh sự Pháp).
Khu vườn tư nhân rộng nhất Sài Gòn với diện tích lên đến 1,5 hecta. Để duy trì khu vườn, người làm việc ở đây phải đều đặn mỗi ngày cắt cỏ, dọn rác cũng như tìm kiếm côn trùng, rắn rết để xử lý. Nơi đây được dùng để tổ chức tiệc ngoài trời và đón khách với số lượng lớn.
Mặt sau của dinh thự Pháp nhìn từ khu vườn mát mẻ phủ bóng cây xanh.
Giữa khu vườn này là 2 bức tượng Phật được một phụ nữ người Pháp có địa vị tặng cho Tổng lãnh sự quán từ những năm 1960. Sau khi quay về Pháp, người phụ nữ này không muốn hai bức tượng bị mang ra khỏi lãnh thổ Việt Nam đồng thời muốn Tổng lãnh sự quán cam kết giữ gìn chúng. Hằng năm vào mỗi dịp lễ tết, người Việt làm việc tại đây đều dâng hoa, dâng hương dưới bức tượng. “Các đời tổng lãnh sự dù không có tín ngưỡng Á Đông nhưng chúng tôi đều rất trân trọng văn hóa của người Việt” (lời Tổng lãnh sự Pháp).
Trải qua 150 năm với bao nhiêu biến cố thời cuộc, tòa nhà vẫn đứng yên nhìn dòng thời gian trôi chạy. Tòa nhà Tổng Lãnh sự quán Pháp là một trong những kiến trúc hiếm hoi giữ nguyên hồn xưa, cốt cũ.
Một số hình ảnh khác:
Theo thời gian, một số công trình kiến trúc cổ có thể sẽ không còn nữa trong tương lai:
Một công trình kiến trúc cổ ở Việt nam có tuổi đời hàng trăm năm:

 
  


* * *
Ngô Tuấn Anh. 09/2019

Không có nhận xét nào: