Kiến trúc Pháp ở Hà Nội - French architecture in Hanoi
Trải qua gần 100 năm xây dựng, kiến trúc Pháp với sự phong phú về phong cách đã để lại cho Hà Nội một di sản kiến trúc cực kỳ đặc sắc còn mãi đến bây giờ.
Trụ
sở Bộ Tư pháp (trước đây là Trường nữ học)
Thành phố này mang những nét khác biệt với những thành phố mới hiện
đại trên thế giới. Vẻ đẹp cổ kính của nó thể hiện qua các công trình mang kiến
trúc lịch sử, văn hóa lâu đời.
Bên cạnh những kiến trúc truyền thống cổ xưa, những công trình kiến
trúc Pháp nằm rải rác trên khắp thành phố cũng góp phần mang lại vẻ đẹp tổng thể.
Dù đã trải qua những thăng trầm lịch sử, nhưng không thể phủ nhận
phong cách kiến trúc được xây dựng trong thời kỳ Pháp đã trở thành một phần của
Hà Nội.
Trải qua gần 100 năm tồn tại, các công trình do người Pháp xây dựng
phần lớn vẫn đang được sử dụng và là những điểm nhấn kiến trúc tiêu biểu, tạo
nên một diện mạo đô thị vừa cổ kính vừa hiện đại.
Một kiến trúc sư trong Hội quy hoạch và phát triển đô thị cho rằng,
kiến trúc Pháp là một trong những loại hình kiến trúc mang lại sự thay đổi lớn
cho diện mạo Hà Nội.
Các kiến trúc đã thể hiện rất rõ ở công tác quy hoạch, tạo thành
các phân khu chức năng như phân khu hành chính, tập trung ở Ba Đình, Hoàn Kiếm
ngày nay; tạo ra những khu công nghiệp mới khai thác như các nhà máy, điển hình
là nhà máy Trần Hưng Đạo, nhà máy Xe lửa Gia Lâm và một loạt nhà máy đã được di
dời; tạo ra những khu nhà ở hiện đại, phân cấp, điển hình như khu phố Pháp.
Cạnh đó, người Pháp cũng đã đưa không gian công cộng vào Hà Nội, cụ
thể là các vườn hoa. Các vườn hoa này không chỉ mang yếu tố truyền thống mà còn
kết hợp với yếu tố Châu Âu như bên cạnh có các tượng đài, quảng trường… chính yếu
tố vườn hoa kết hợp với các quảng trường đã tạo cho Hà Nội một đặc thù về không
gian công cộng.
Nằm trên con phố Lê Thánh Tông (Hoàn Kiếm, Hà Nội), Tòa nhà Đại học
Đông dương (nay là Đại học Dược) là một công trình điển hình mang phong cách
“Kiến trúc Đông Dương” kết hợp giữa kiến trúc kinh viện châu Âu với các thành
phần và giải pháp kiến trúc bản địa.
Đặc trưng của công trình là phần mái ngói nhiều lớp theo hình thức
bát giác, giữa các lớp mái là các cửa nhỏ trang trí hoa văn bên cạnh hàng con
sơn đỡ mái theo kiểu Trung Hoa cổ. Bộ mái ngói còn được sử dụng như một hình thức
kết thúc phương đứng ở hai cánh nhà, ở tiền sảnh phía sau nhà. Các cửa sổ cũng
được che bởi các ô văng chéo dán ngói…
Đại
học Đông Dương cũ
Ngoài ra, còn có các cấu trúc đô thị được phân chia thành những con
phố lớn, phố nhỏ, chia ô bàn cờ, tổ chức các tuyến phố có nhịp điệu (như phố có
ba biệt thự loại này, hai biệt thự loại kia… đan xen), đều là những kiến trúc
thân thiện với con người với hệ thống cây xanh trải dài trên khắp thành phố.
"Người Pháp đã chủ trì xây dựng một số công trình kiến trúc, trong
đó có những phong cách kiến trúc đa dạng. Khi Tổng thống Pháp sang đây đã phải
công nhận hiếm đô thị nào trên thế giới giữ được các loại phong cách kiến trúc
của Pháp một cách toàn vẹn như Hà Nội. Người Pháp đã đa dạng hóa những công
trình kiến trúc để Hà Nội có một diện mạo đa dạng về kiến trúc, mỗi loại có một
công trình cụ thể".
Phong cách kiến trúc Pháp có gì? Đó là điều mà nhiều người vẫn còn
thắc mắc. Một chuyên gia kiến trúc cho biết, Phong cách kiến trúc do người Pháp
xây dựng có phong cách cổ điển Châu Âu, phong cách cổ điển và tân cổ điển Pháp,
phong cách hiện đại của thế kỷ 20 do Pháp thiết kế, phong cách địa phương của
Pháp như kiến trúc Angco, kiến trúc địa trung hải… và nổi trội nhất chính là
phong cách kiến trúc hiện đại Châu Âu kết hợp yếu tố truyền thống của Việt Nam
– hay còn gọi là phong cách kiến trúc Đông Dương.
Với phong cách cổ điển và tân cổ điển, có thể kể đến
+ Bảo tàng Quân đội (Công trình vừa được công nhận điểm du lịch quốc
gia):
+ Phủ toàn quyền, được xây dựng vào năm 1902, cũng là đặc trưng của
phong cách cổ điển châu Âu được lưu giữ đến nay và là công trình điểm nhấn của
Ba Đình, tòa nhà xưa còn có tên gọi là “Dinh thống sứ Bắc Kỳ”, nay là “Nhà
khách chính phủ”:
+ Nhà hát Lớn, cũng là phong cách đặc trưng của kiến trúc cổ điển
Châu Âu được xây dựng năm 1901:
+ Nhà Thờ Lớn, được xây năm 1884 để đưa một tôn giáo mới vào Việt
Nam theo lối gô tích:
Đặc biệt, một số công trình được những kiến trúc sư người Pháp thiết
kế riêng với phong cách hiện đại của thế kỷ XIX, XX như :
+ Ngân hàng Nhà nước:
+ Tòa án Nhân dân tối cao Hà Nội:
+ Ga Hà Nội (phiên bản gốc), nhìn rất đã mắt:
Cũng theo kiến trúc sư trên, đặc trưng nhất trong kiến trúc các
công trình tại Hà Nội là biết kết hợp phong cách Á-Âu. Người Pháp đã nghiên cứu
yếu tố khí hậu, yếu tố truyền thống của Việt Nam, đặc trưng vật liệu địa phương
kết hợp với những kiến thức châu Âu hiện đại để dựng lên những công trình mà
không có một đất nước nào trên thế giới có được kiến trúc này (như Bảo tàng lịch
sử Việt Nam nằm trên phố Tràng Tiền ngày nay).
Đây là một công trình mang tính hiện đại của công nghệ nhưng vẫn
dùng mái ngói, trong khi kiến trúc Pháp không có ngói); hay một số công trình
khác như:
+ Trụ sở Bộ ngoại giao (trước đây là Sở Tài chính Đông Dương):
Ngày nay, nhiều người dân Hà Nội vẫn còn ngẩn ngơ với công trình
Tòa nhà trụ sở Bộ Ngoại giao, hay còn gọi là tòa nhà 100 mái. Tòa nhà được xem
là một trong những công trình có kiến trúc đẹp nhất ở Hà Nội. Công trình là sự
hòa quện hài hòa kiến trúc bản địa và kiến trúc Pháp, lấy yếu tố trọng tâm là
vườn và phố, kết hợp sự đối xứng các trụ với nhau. Kiến trúc này đã được xếp hạng
là Di tích lịch sử Quốc gia.
+ Nhà thờ cửa Bắc (56 Phan Đình Phùng – Ba Đình – Hà Nội):
+ Nhà thờ Hàm Long:
Những công trình kiến trúc đó không chỉ là những công trình có giá
trị kiến trúc, nghệ thuật cao, nó còn là một phần của lịch sử, một phần của cuộc
sống, nó vẫn lặng im đứng đó qua bao thăng trầm của thời gian.
Tuy nhiên, cùng với những nỗ lực bảo tồn những kiến trúc xưa thì đâu
đó vẫn có những công trình đang bị lấn chiếm hay "tùng xẻo" từng ngày, rồi một ngày kia nó chợt "biến mất" một phần hay tất cả…
Đại học tổng hợp Hà Nội cũ - một công trình đang bị thay đổi khuôn viên:
… Khi người ta ấn vào khuôn viên trường Đại học Tổng hợp Hà Nội xưa
một khối kiến trúc lù lù đè lên cảnh quan cổ kính, do kiến trúc sư Pháp -
Ernest Hébrard thiết kế năm 1926, GS Phan Huy Lê, Chủ tịch Hội Khoa học lịch đã
phải thốt lên: Sai quá! Nhưng từ hơn một năm nay công trình này đã được cấp
phép xây dựng!
KTS Đoàn Bắc là người đầu tiên lên tiếng trước nguy cơ công trình mới
đang phá hủy một tổng thể kiến trúc thời Tân thuộc địa, được đánh giá là có
phong cách đẹp nhất nhì tại Hà Nội.
Tự thân ngôi trường này mang vẻ đẹp kiến trúc đặc trưng chỉ có tại
xứ Đông Dương. Báu vật này vẫn đang âm thầm lưu giữ cho thành phố những gì
đẹp đẽ quý báu còn lại sau cả thế kỷ. Những điều tốt đẹp vốn đã hiếm hoi nhiều
lắm để người dân Hà Nội còn có nơi chốn để nhớ về.
Đừng ngồi lên lịch sử đất nước bởi thứ tư duy quản lý quan liêu và
“mù văn hóa”.
* * *
Ngô Tuân Anh (ghi chép nhân một chuyến đi)
03/2019
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét